آزمایش ABG یکی از مهم‌ترین ابزارها در بخش مراقبت‌های ویژه است که برای ارزیابی وضعیت اسید-باز، تهویه، و اکسیژن‌رسانی بیمار انجام می‌شود. در این مطلب به پارامترهای اصلی و نحوه تفسیر آن‌ها می‌پردازیم.
پارامترهای اصلی ABG
1. pH (سطح اسیدیته خون):
محدوده نرمال: 7.35–7.45
pH < 7.35: اسیدوز
pH > 7.45: آلکالوز
2. PaCO₂ (فشار دی‌اکسید کربن شریانی):
محدوده نرمال: 35–45 mmHg
PaCO₂ > 45 mmHg: اسیدوز تنفسی
PaCO₂ < 35 mmHg: آلکالوز تنفسی
3. HCO₃ (بی‌کربنات):
محدوده نرمال: 22–26 mEq/L
HCO₃ < 22: اسیدوز متابولیک
HCO₃ > 26: آلکالوز متابولیک
4. PaO₂ (فشار اکسیژن شریانی):
محدوده نرمال: 80–100 mmHg
کاهش آن نشانگر هیپوکسمی است.
5. SaO₂ (اشباع اکسیژن):
محدوده نرمال: 95–100%
کاهش SaO₂ به کمتر از 90% می‌تواند نشان‌دهنده هیپوکسی باشد.
—
گام‌های تفسیر ABG
1. بررسی pH
ابتدا مشخص کنید که خون اسیدی (کمتر از 7.35) یا قلیایی (بیشتر از 7.45) است.
2. ارزیابی PaCO₂
اگر pH و PaCO₂ به صورت معکوس حرکت می‌کنند (مثلاً کاهش pH همراه با افزایش PaCO₂)، علت اختلال تنفسی است.
3. ارزیابی HCO₃
اگر pH و HCO₃ در یک جهت حرکت کنند (هر دو بالا یا هر دو پایین)، اختلال متابولیک است.
4. تعیین جبران (Compensation)
جبران کامل: pH نرمال است اما PaCO₂ یا HCO₃ غیرطبیعی است.
جبران ناقص: pH هنوز غیرطبیعی است و سیستم دیگر (تنفسی یا متابولیک) تلاش برای جبران کرده است.
5. ارزیابی وضعیت اکسیژن‌رسانی
PaO₂ و SaO₂ برای ارزیابی هیپوکسمی و نیاز به اقدامات اکسیژن‌درمانی بررسی می‌شوند.
—
نمونه‌های بالینی
1. اسیدوز تنفسی:
pH: 7.28 (پایین)
PaCO₂: 55 mmHg (بالا)
علت: COPD، هیپوونتیلاسیون
2. آلکالوز متابولیک:
pH: 7.50 (بالا)
HCO₃: 30 mEq/L (بالا)
علت: استفراغ شدید، مصرف زیاد دیورتیک‌ها
3. اسیدوز متابولیک با جبران:
pH: 7.32 (پایین)
HCO₃: 18 mEq/L (پایین)
PaCO₂: 30 mmHg (پایین)
علت: نارسایی کلیه، کتواسیدوز دیابتی
—
نکات کلیدی
هیپوکسمی شدید (PaO₂ < 60 mmHg) نیازمند اقدامات فوری مانند ونتیلاسیون یا اکسیژن‌درمانی است.
در بیماران ICU، تغییرات ABG می‌تواند ناشی از مشکلات متعدد (مانند عفونت، شوک، و نارسایی کلیوی) باشد؛ بنابراین همیشه باید ABG را همراه با علائم بالینی بیمار بررسی کرد.
—
نتیجه‌گیری
تفسیر ABG نیازمند درک دقیق پارامترهای مرتبط با وضعیت تنفسی و متابولیک بیمار است. با تمرین و کسب تجربه، این مهارت می‌تواند به تشخیص سریع اختلالات و تصمیم‌گیری مناسب در بخش مراقبت‌های ویژه کمک کند.
