انسولین یک هورمون تولید و ترشح شده توسط پانکراس است. انسولین برای کمک به بدن در تنظیم قند خون ترشح میشود. یکی از روش های درمان بیماران مبتلا به دیابت، تجویز این هورمون به شکل مصنوعی است.

انواع مختلفی از انسولین برای درمان دیابت وجود دارد که بر اساس شروع اثر ، اوج اثر و طول اثر گروه بندی میشوند.

انواع انسولین عبارتند از:

• سریع الاثر:
• کوتاه اثر
• متوسط الاثر
• طولانی اثر
• مخلوط

اشکال مختلف انسولین

انسولین رگولار: یک انسولین انسانی است که از طریق تکنیک های DNA  نوترکیب تهیه میشود و بصورت شفاف است. جزء انواع انسولین های کوتاه اثر قرار دارد. اثر انسولیر رگولار در عرض 30 دقیقه پس از تزریق زیر جلدی ظاهر شده و تا حداکثر 12 ساعت طول اثر دارد. مقدار مصرف آن منحصر به شرایط بیمار میباشد؛ معمولا روزانه 2تا 3 بار و هر بار 15 تا 30 دقیقه قبل غذا یصورت زیر جلدی تزریق میشود.

انسولین NPH: آنالوگ انسولین انسانی است که به روش نوترکیب تولید شده و شیری رنگ است. جزء انسولین های متوسط الاثر میباشد. شروع اثر انسولین تقریبا دو ساعت پس از تزریق زیر جلددی بوده  و حداکثر اثر آن 8-12 ساعت بعد میباشد. انسولین NPH انسولین پایه بوده  و زمان تزریق آن ارتباطی با زمان غذا خوردن ندارد و معمولا روزی دوبار به فاصله 12 ساعت تزریق میشود. در زمان استفاده از این انسولین  باید قندخون را حدود 6ساعت بعد از تزریق کنترل و ثبت کرده و در تمام طول اثر مراقب افت قند خون بود.قبل از مصرف ویال انسولین را به آرامی کف دست بغلتانید تا بصورت یکدست شیری شود.

انسولین لیسپرو (Apidra): با نام تجاری هومولوگ (Humalog) ؛ این انسولین که بصورت خودکاری میباشد برای مهار افزایش ناگهانی قند خون بعد از غذا مصرف میشود. جزء انسولین های کوتاه اثر میباشد. این انسولین ها از 15 دقیقه مانده به مصرف غذا تا مدت کوتاهی بعد از غذا قابل تزریق است. بسیار سریع در عرض 15 دقیقه از محل تزریق زیر جلدی جذب میشود. اوج اثر از حدود نیم ساعت تا 1-2 ساعت بعد از تزریق است. طول مدت اثر 3-5 ساعت میباشد.

آسپارت شفاف یا نوورَپید (Novorapid): این انسولین که بصورت قلمی موجود میباشد و معمولا با رنگ نارنجی شناخته میشود. جزء انسولین های سریع الاثر است. این نوع هم میبایست بلافاصله قبل از غذا استفاده شود. شروع اثر 10 تا 20 دقیقه ؛ اوج اثر 60 تا 90 دقیقه و طول مدت اثر 4 تا 5 ساعت پس از تزریق میباشد. معمولا در ترکیب با یک انسولین متوسط الاثر یا طولانی اثر تجویز میشود . نوورپید منع مصرف در خانم های باردار ندارد. عوارض جانبی گزارش شده از این دارو بسیار نادر بوده و در صورت بروز آن به آسانی قابل مدیریت و درمان هستند ؛ این عوارض شامل قرمزی ، خارش یا تورم در محل تزریق ، تورم در اطراف مج پا و مفاصل دیگر و یا تغییرات بینایی می‌شوند. این نوع انسولین در حالت طبیعی باید شفاف و بی رنگ باشد.

چنانچه به عفونت، بیماری تیروئید یا بیماری کبد یا کلیه مبتلا هستید قبل از مصرف این دارو موارد را به اطلاع پزشک برسانید.

انسولین نوورپید از طریق ادرار دفع میشود.

انسولین نوومیکس (Novomix ): از نوع انسولین مخلوط میباشد. این انسولین معمولا به رنگ آبی موجود میباشد و بصورت قلمی میباشد.باید 15 دقیقه قیل از مصرف غذا استفاده شود. از ترکیب یک انسولین سریع الاثر با یک نوع انسولین متوسط الاثر تشکیل شده است که درصد های آن با توجه به نوع مورد نیاز متغییر میباشد و بنابر تجویز پزشک تعیین میشود.

جهت به دست امدن کنترل خوب قند خون باید حداقل دو بار تزریق بلافاصله قبل از صبحانه و بلافاصله قبل از شام که حدود ۱۰ تا ۱۲ ساعت با هم فاصله داشته باشند انجام شود.

انسولین گلارژین یا لانتوس(Lantus): بیشتر برای افراد دارای دیابت نوع یک تجویز میشود ؛این انسولین طولانی اثر بوده و آهسته جذب میشود. شروع اثر آن تقربا 90 دقیقه میباشد و طول مدت اثر 24 ساعت است و سطح آن در طول 24 ساعت نسبتا ثابت است. بصورت قلمی و به رنگ طوسی موجود میباشد. باید هر روز در زمان معینی مصرف شود (مثلا هر روز سر ساعت 10 شب).

نکته مهم در استفاده از لانتوس این است که هرگز نباید آن را قبل از تزریق با انسولین دیگری مخلوط و یا رقیق کرد. استفاده از لانتوس برای درمان کتواسیدوز دیابتی توصیه نمی‌شود. همچنین درمان مناسب برای زنان باردار یا شیرده نیست.

بسیاری از داروها و ویتامین ها و مکمل ها می‌توانند بر تاثیر انسولینها تاثیر بگذارند؛ مصرف برخی از داروها مانند: آلبوترول، کلونیدین، آتنول، کارودیلول، لابراتول، متوپرولول، پروپرانولول ‌و غیره ممکن است قادر به تشخیص هیپوگلایسمی یا افت قندخون نباشید.

از مزایای انسولین لانتوس این است که بدون زمان اوج است که می‌تواند مانع از افت قند خون شبانه شود.

ــــ انتخاب و تجویز بهترین نوع انسولین به امور بسیاری مانند: چگونگی پاسخ بدن به انسولین، انتخاب سبک زندگی، نوع تغذیه، میزان ورزش، سن بیمار، اهداف بیمار برای مدیریت قند خون بستگی دارد و باید حتما با دستور و تجویز پزشک معالج صورت گیرد.

عوارض تزریق انواع انسولین

• مهمترین آن افت ناگهانی قند خون میباشد که بسیار خطرناک میباشد

علائم افت قند خون بصورت:

• لرزش
• تعریق
• سرگیجه
• عدم توانایی در فکر کردن
• غش کردن
• تحریک پذیری
• افزایش وزن
• کاهش وزن
• واکنش های آلرژیک
• هیپوکالمی ( پتاسیم خون پایین )
• واکنش های محل تزریق مانند بثورات و خارش

[ برای استفاده از انسولین هایی که بصورت ویال میباشند نیاز به سرنگ های مخصوص انسولین میباشد؛ از ویژگی این سرنگها قطر کم خود سرنگ وقطر کم سوزن وخطوط ریز و تقسیم بندی واحدها روی بدنه سرنگ میباشد. خوب به سرنگ انسولین دقت کنید؛ خطوطی روی بدنه سرنگ انسولین وجود دارند. روبروی هر خط بزرگ، یک عدد وجود دارد. مثلا عدد 10 نشان دهنده 10 واحد انسولین و عدد 20 نشانگر 20 واحد انسولین میباشد. خطوط ریزتر که بین اعداد وجود دارند، هر کدام نشان دهنده 2 واحد انسولین هستند. برای مثال برای کشیدن 12 واحد انسولین باید پیستون را روی اولین خط کوچک بالای عدد 10 قرار دهید.]

نکات مهم برای تزریق انسولین

• روش مناسب تزریق انسولین با استفاده از سرنگ و بصورت زیر جلدی است.
• نواحی مختلفی برای تزریق انسولین وجود دارند. برای جلوگیری از پیدایش تغییرات پوست و از بین رفتن عضله هدف باید از چند عضو جهت تزریق استفاده کرد و بصورت چرخشی تزریق انجام شود.این نواحی شامل عضله بازوها و ران ها و روی شکم به فاصله 3 سانتی متری از اطراف ناف میباشد.
• جذب انسولین در شکم سریع تر از بازوها، در بازوها سریعتر از ران ودر ران سریعتر از باسن است.
• سرنگ باید بصورت 90 درجه نسبت به پوست وارد عضله شود.
• از ماساژ دادن محل بعد از تزریق بپرهیزید.
• در صورتیکه دو نوع انسولین تزریق میکنید، ابتدا انسولین رگولار (شفاف) وسپس انسولین NPH (شیری) را وارد سرنگ نمایید.
• پس از کشیدن انسولین به داخل سرنگ، سرنگ را رو به بالا نگه داشته و حباب های هوا را خارج کنید . چند ضربه به بدنه سرنگ وارد کنید تا حباب های هوا به سطح آمده، آنگاه با فشار اندکی به پیستون حباب ها را خارج نمایید.
• انسولین را در نزدیکی مفاصل و استخوانها تزریق نکنید.
• از هر سرنگ انسولین می توان تا حداکثر 20 بار استفاده نمود؛ اما با کند شدن سر سوزن، عمل تزریق دردناک خواهد شد.
• در صورت استفاده مجدد از سرنگ انسولین ، چند بار پیستون را با فشار به عقب و جلو ببرید تا انسولینی که داخل سوزن میماند خارج شود
• انسولین ها تا قبل از باز شدن باید در یخچال نگهداری شوند اما پس از باز شدن به مدت 28 روز خارج از یخچال قابل استفاده میباشند؛ بعد از گذشت 28 روز اثر آنها کم میشود.