کرانیوتومی چیست؟
کرانیوتومی باز کردن جمجمه توسط جراحی است تا دسترسی به ساختارهای داخل جمجمه برای برش و خارج کردن ناهنجاری ها ممکن شود.
کرانیکتومی: برداشتن قسمت از جمجمه از طریق جراحی است. در کرانیکتومی بخشی از جمجمه به طور دائمی برداشته میشود یا بعدا در طی یک جراحی دوم پس از کاهش تورم، جایگزین میشود.
اندیکاسیون های کرانیوتومی
- خارج کردن تومور های مغزی
- خارج کردن هماتوم یا لخته های خونی
- تخلیه آبسه مغزی
- درمان صرع
- کاشت دستگاه های محرک برای درمان اختلالات حرکتی مانند بیماری پارکینسون یا دیستونی( نوعی اختلال حرکتی)
- ترمیم کردن آنوریسم ها( آنوریسم به معنای یک ناحیه ضعیف شده ی برآمده در دیواره یک شریان در مغز است که منجر به گشاد شدن یا بالن شدن غیر طبیعی میشود. به دلیل ضعف در دیواره شریان، خطر پارگی یا ترکیدن آنوریسم وجود دارد.)
- خونریزی داخل جمجمه
- کاهش دادن فشار داخل جمجمه
- برداشتن فشار
- ترمیم شکستگی های جمجمه
عوارض جانبی
مانند هر عمل جراحی، ممکن است عوارضی رخ دهد. خطرات جراحی مغز به مکان خاصی در مغز که عمل بر آن تاثیر می گذارد، گره خورده است. به عنوان مثال اگر ناحیه ای از مغز که گفتار را کنترل میکند تحت عمل جراحی قرار گیرد، ممکن است گفتار تحت تاثیر قرار گیرد. برخی از عوارض عمومی تر شامل موارد زیر است:
- عفونت
- خونریزی
- لخته شدن خون
- پنومونی (عفونت ریه)
- فشارخون ناپایدار
- تشنج
- ضعف عضلانی
- تورم مغز
- نشت مایع مغزی نخاعی( مایعی که مغز را احاطه کرده و از آن محافظت میکند)
- دیس ریتمی های قلبی
- مننژیت( عفونت و التهاب پرده های محافظتی مغز و نخاع)
- مشکلات حافظه
- اختلالات بینایی
- مشکل گفتاری
- فلج
- عدم تعادل
- کما
- افزایش فشار داخل جمجمه
انواع کرانیوتومی
بسته به محل باز شدن جمجمه، کرانیوتومی به نام های زیر شناخته میشود:
- کرانیوتومی سوپرا اوربیتال( برش کوچکی را در ابروی فرد بیمار ایجاد میشود. از این جراحی برای برداشتن تومورهای هیپوفیز یا تومورهای موجود در قسمت جلویی مغز که در نزدیکی عصب های بینایی یا شریان های حیاتی قرار دارند استفاده میشود)
- کرانیوتومی سوراخ کلید( یک شکاف بسیار کوچک در پشت گوش فرد بیمار ایجاد میشود که امکان دسترسی به مخچه و مغز را به جراح میدهد)
- کراتیونومی فرونتال (کرانیوتومی در ناحیه جلویی جمجمه)
- کرانیوتومی جداری ( کرانیوتومی در نیمکره میانی تا عقبی جمجمه)
- کرانیوتومی تمپورال ( کرانیوتومی در ناحیه جلوی گوش و کنار چشم)
- کرانیوتومی پس سری ( کرانیوتومی در پایه جمجمه)
- کرانیوتومی ساب اکسیپیتال( کرانیوتومی که از پشت گوش به مغز دسترسی پیدا میکند)
مراقبت های بعد از عمل کرانیوتومی
مراقبت های بعد از جراحی به دو مرحله مراقبت در بیمارستان و پس از ترخیص بیمار در منزل تقسیم بندی میشود:
- در محیط ICU اقداماتی مانند اندازه گیری و پایش فشار داخل جمجمه، حمایت های تهویه ای، مانیتورینگ قلبی ، خط وریدی، کنترل وضعیت نوروژنیک بعد از جراحی، تعادل مایعات، درن های جراحی، پوزیشن مناسب، استراحت در تخت و نیاز بالقوه جهت استفاده از گردنبندهای طبی توسط تیم پزشکی انجام میشود.
- استفاده کردن از کلاه های ایمنی محافظ جهت جلوگیری وارد آمدن ضربه به سر
- خودداری از چرخاندن بیش از حد سر
- خودداری از سرفه، عطسه و باد انداختن در بینی
- مصرف داروهای ضد تشنج( معمولا افراد مورد کرانیوتومی به مدت هفت روز از داروهای ضد تشنج استفاده میکنند؛ که به طور سنتی از داروی فنی توئین استفاده میشود اما در حال حاضر داروی لووتیراستام رایج میباشد زیرا تداخل دارویی کمتری نسبت به فنی توئین دارد.)
- تمیز نگه داشتن محل زخم تا زمان بهبود و کشیدن بخیه بسیار مهم است. همیشه سر خود را خشک نگه داشته و پانسمان آن را هر دو روز یکبار عوض کنید.
- اگر از بخیه ها یا منگنه های جراحی استفاده شود در طی ویزیت مطب بعدی برداشته خواهند شد.
- معمولا تا پنج روز پس از جراحی محل شکاف ایجاد شده در سر، ورم داشته و با درد همراه است.در این مدت مصرف دارو و کمپرس یخ تا حدی از درد کم میکند.
- تمرینات تنفس عمیق را همچنان ادامه دهید تا از عفونت ریه جلوگیری شود.
- از قرار گرفتن در محیط های آلوده و دود سیگار اجتناب کنید.
- 2 تا 3 هفته پس از جراحی اجازه شنا کردن ندارید.
- به تدریج فعالیت بدنی خود را افزایش دهید ولی ممکن است چندین هفته طول بکشد. پیاده روی یکی از فعالیت هایی است که به جریان گردش خون کمک کرده و بهبودی را تسریع میبخشد.
- از بلند کردن وسایل سنگین و رانندگی پرهیز کنید.
- یکی از شایعترین مشکلات بیماران پس از جراحی کرانیوتومی اختلال در عملکرد طبیعی روده و مثانه است. برای پیشگیری از یبوست و اسهال غذاهای حاوی فیبر یا مکمل های فیبر دار را در رژیم غذایی روزانه خود بگنجانید. در صورت داشتن یبوست طولانی مدت بعد از مشورت با پزشک خود از داروهای ملین مانند سی لاکس یا لاکتالوز استفاده کنید.
دوره نقاهت بیمار معمولا بین یک تا دو ماه طول میکشد و بستگی به عواملی چون سن، شدت بیماری، سلامت عمومی بیمار و مشکلات عصبی او دارد.
علائم هشدار دهنده:
علائم و شکایاتی که باید به پزشک و پرستار گزارش شود:
عفونت: تب، درد، تندرنس، درد، گرمی و خروج ترشحات چرکی از محل برش جراحی، تشنج، لتارژی و سردرد
تغییرات نورولوژیک: تغییرات رفتاری، شخصیتی، حسی یا حرکتی، لتارژی(گیجی و خواب آلودگی غیر طبیعی)
افزایش ICP ( فشار داخل جمجمه): تغییر سطح هوشیاری، تهوع ، استفراغ، تشنج ، سردرد
تراوش و نشت CSF : ترشح شفاف یا خونی از گوش، بینی و یا گلو، شکایت از طمع نمک در دهان یا بلع مداوم، وجود هاله حلقه مانند روی بالش
افزایش برون ده ادراری
مننژیت: تب و لرز، احساس ناخوشی، درد و سفتی پشت، تشنج ، سردرد، لتارژی و سفتی گردن
