انواع پانسمان
پانسمان سبب کاهش درد و التهاب زخم ها، جذب ترشحات زخم ها، نگهداری از زخم و افزایش چشمگیر سرعت ترمیم بافت های زخم میگردد. یک پانسمان ایده آل باید مناسب شکل و اندازه زخم باشد؛ ترشحات اضافی زخم را جذب کند بدون اینکه به باکتری ها اجازه نفوذ و رشد بدهد و یا منجر به خشک شدن بیش از اندازه زخم شود.
پانـسمـان زخـم
به منظور کاهش درد، برای اعمال فشار به منظور توقف خونریزی یا گرفتگی وریدی، برای بی حرکتی قسمت آسیب دیده بدن، برای محافظت از زخم و بافت اطراف باید زخم های باز را پانسمان کرد.
چهار نوع زخم باز تحت عناوین ساییدگی، پارگی، سوراخ شدگی و جدا شدگی وجود دارند.
ساییدگی: زمانی اتفاق می افتد که پوست در برخورد با یک سطح سخت و زبر خراشیده شود. معمولا این نوع زخم ها فاقد خونریزی هستند اما برای جلوگیری از بروز عفونت باید مرتب سطح زخم تمیز شود.
پارگی: شکافی عمیق است که منجر به پاره شدن پوست میشود.الویت با کنترل خونریزی به وسیله فشار مستقیم است.
سوراخ شدگی: زخمی عمیق که در اثر وارد شدن یک جسم نوک تیز ایجاد میشود. در صورتیکه جسم خارجی در آن فرو رفته است آن را خارج نکنید چرا که با خروج جسم بر شدت خونریزی افزوده میشود بنابراین جسم را با پانسمان ثابت کنید و مصدوم را به بیمارستان منتقل کنید.
جداشدگی: این جراحت شدیدترین نوع زخم های خونریزی دهنده است. خونریزی را با وارد کردن فشار مستقیم و بالا نگه داشتن عضو متوقف کنید .برای مراقبت از عضو قطع شده آن را در یک گاز استریل یا دستمال تمیز بپیچانید و بعد درون یک کیسه پلاستیکی قرار دهید و سر آن را محکم گره بزنید. سپس کیسه حاوی عضو قطع شده را داخل یک کیسه یخ قرار دهید. کیسه حاوی عضو و مصدوم را به بیمارستان منتقل کنید.
توصیه هایی درباره پانسمان زخم:
- بتادین یک محلول میکروب کش قوی بوده؛ نکته بسیار مهم آن این است که تا زمانی که روی پوست خشک نشود هیچ اثری ندارد.
- از نفوذ بتادین به داخل زخم باز خودداری کنید؛ چرا که به دلیل داشتن املاح ید ممکن است موجب حساسیت در افراد شود.
- برای پوشاندن زخم از پنبه استفاده نکنید؛ چراکه اغلب پنبه ها غیر استریل هستند.
- درصورتیکه زخم عمیق ، خونریزی شدید و دو لبه زخم به هم نمیرسند برای بخیه زدن به بیمارستان مراجعه کنید.
- تعویض پانسمان را هر روز و اگر مرطوب یا کثیف شد زودتر انجام دهید.
- هنگام پانسمان از سرفه و عطسه مستقیم روی زخم یا صحبت کردن که باعث آلوده شدن زخم میشود خودداری کنید.
- دست های خود را هنگام پانسمان تمیز بشویید و از دستکش های استریل استفاده کنید.
- از برخورد گاز یا پنبه ای که برای تمیز کردن اطراف زخم استفاده کردید با سطح زخم جلوگیری کنید.
- برای پانسمان زخم های باز حتما باید از گاز استریل شده استفاده کرد و برای شستشوی آن از سرم مخصوص شستشو استفاده کرد.
- در خصوص زخم های سطحی و خراش پوست استفاده از آب و صابون کفایت میکند.
پانسمـان زخـم های جراحـی
زخم جراحی برش یا بریدگی است که در طی جراحی توسط بر روی پوست ایجاد میشود.اندازه زخم جراحی بسته به محل و نوع عمل جراحی متفاوت است. معمولا بعد از اتمام عمل جراحی، جراح لبه های بریده شده را به هم میرساند و آنها را با بخیه فیکس میکند. اما در بعضی موارد محل جراحی برای درمان باید باز بمانند؛ در هر دو صورت محل جراحی باید به وسیله گاز استریل و به روش استریل پانسمان شود و این پانسمان بسته به نوع عمل و میزان ترشحات زخم روزی حداقل یکبار تعویض شوند و این کار به مدت یک هفته و طبق دستور پزشک تکرار شود.
زخم های جراحی را میتوان به چهار دسته تقسیم بندی کرد. این دسته بندی ها بر اساس تمیز یا آلوده بودن، خطر عفونت و محل قرارگیری زخم در بدن صورت میگیرد.
دسته اول: این زخم ها تمیز هستند و علائم عفونت و التهاب را ندارند پس پانسمان این نوع زخم ها آسان تر میباشد و با حداقل گاز استریل و سرم شستشو یا بتادین قابل انجام میباشد.
دسته دوم: این زخم ها به عنوان زخم های آلوده- تمیز در نظر گرفته میشوند. اگر چه زخم نشانه ای از عفونت ندارد به خاطر محل قرارگیری آن، خطر عفونی شدن آن بالاست. مثل زخم های جراحی دستگاه گوارش ؛ پانسمان این نوع زخم ها باید روزی چند بار تعویض شود چون ب واسطه محل قرارگیری زخم احتمال کثیف شدن پانسمان و افزایش خطر عفونت بالا میرود.
دسته سوم: این زخم ها به عنوان زخم های عفونی در نظر گرفته میشوند که علاوه بر انجام پانسمان روزانه نیاز به مصرف آنتی بیوتیک تزریقی یا خوراکی طبق تجویز پزشک دارند؛ همچنین ممکن است از برخی پمادهای مخصوص مانند تتراسایکلین نیز بر روی زخم استفاده شود.
دسته چهارم: این نوع زخم ها به عنوان زخم های عفونی کثیف در نظر گرفته میشود که شامل زخم هایی است که در معرض مدفوع و ادرار قرار دارند. این نوع زخم ها نیاز به توجه بسیار زیادی دارند و خطر انتنشار عفونت به داخل عروق و ایجاد سپسیس یا عفونت خون را افزایش میدهد و پانسمان آنها باید توسط فرد متخصص انجام شود.
پانـسمـان زخـم دیـابـتی
زخم پای دیابتی یکی از شایع ترین مشکلات بیماران دیابتی است که در صورت عدم درمان به مشکلات زیادی منجر میشود که حادترین آن قطع پای بیمار است.برای پیشگیری از زخم پای دیابتی و به خصوص برای جلوگیری از گسترش آن راهکارهای زیادی وجود دارد که بهترین آن پانسمان کردن پای بیمار است. نحوه ی پانسمان زخم پای دیابتی برای جلوگیری از گسترش عفونت و همچنین عدم ایجاد زخم های جدید اهمیت زیادی دارد. نحوه پانسمان پای دیابتی بسته به سطح و نوع زخم متفاوت است پانسمان زخم پای دیابتی به گونه ای باشد که فرد به راحتی پای خود را حرکت دهد و در عین حال از آسیب بیشتر جلوگیری شود.
انواع مختلفی از پانسمان برای پای دیابتی وجود دارند که نوع آ ن را بر اساس شدت زخم، عمق و وسعت آن ، محل ایجاد زخم و …. مشخص کرد. همچنین داشتن خونریزی یا نداشتن آن نیز در انتخاب نوع پانسمان اهمیت دارد.
- پانسمان نچسب:
- اولین نوع پانسمان ها برای زخم پای دیابتی پانسمان نچسب است. این پانسمان کمک میکند که محیط اطراف زخم مرطوب بماند و بیشتر برای افرادی مناسب است که دچار تنگی عروق بوده و استفاده از دیگر پانسمان ها میتواند خونرسانی به پا را دچار مشکل کند.
نکته مهمی که در مورد این پانسمان وجود دارد تازه بودن زخم برای مدت طولانی تر است که احتمال بروز عفونت را ایجاد میکند در نتیجه در صورت نیاز به انجام این پانسمان پزشک باید با مصرف آنتی بیوتیک از ابتلای بیمار به عفونت جلوگیری کند. - پانسمان هیدروکلوئیدی: این نوع پانسمان نسبت به نوع قبلی اتصال بیشتری با زخم داشته و تا حدی جاذبه رطوبت است. این پانسمان بیشتر به منظور جذب ترشحات استفاده میشود و زمانی که بیمار برای مدت زمان یک هفته یا بیشتر نیاز به تعویض پانسمان نداشته باشد میتواند از این نوع استفاده کند.با توجه به جذب ترشحات و نفوذپذیری نسبت به مایعات خارجی این پانسمان برای پیشگیری از عفونت بسیار مناسب است.
- پانسمان فوم:
- پانسمان فوم جز سبک ترین پانسمان ها میباشند که قابل تغییر شکل و اندازه متناسب با زخم بوده و چون قدرت جذب بالایی دارند به زودتر خشک شدن زخم کمک میکنند البته این پانسمان ها همان اندازه که در جذب رطوبت زخم خوب عمل میکنند جاذب رطوبت های خارجی نیز میباشند.
- پانسمان هیدروژل:
- برای زخم های خشک یا اکثرا خشک استفاده میشود.هر زخمی با بافت مرده پانسمان های هیدروژل به زخم رطوبت میبخشد که میتواند به تجزیه بافت های خشک و مرده کمک کند. با مرطوب نگه داشتن زخم به رشد سلولی کمک میکند.
- پانسمان آلژینات:
- این نوع پانسمان بر پایه ی جلبک دریایی است و دارای بالاترین میزان قدرت جذب بوده و در ایجاد مانع خونریزی قوی تر از سایر پانسمان ها عمل میکند. پانسمان آلژینات به دلیل برخورداری از کلسیم آلژینات از رشد باکتری ها و در نتیجه عفونت نیز جلوگیری میکند.
- پانسمان غنی از نقره: این پانسمان به دلیل خاصیت ضد میکروبی نقره، در زخم ها و جراحت های حاد و مزمن پرکاربرد است. سولفادیازین نقره به دلیل دارا بودن خاصیت ضد میکروبی، در سوختگی ها و زخم های کهنه استفاده میشود.